De Franse econoom Thomas Pikkety, die met zijn nieuwe boek Kapitaal in 21e eeuw al veel stof deed opwaaien, was gisteren in Nederland. Met zijn nieuwe kijk op de economie verdeelt hij het land in jubelende Pikkettysta’s en sceptici die Pikkety’s denkwijze bestempelen als neo-communistisch. Dat schrijven de Volkskrant en Trouw vandaag. 

Nadat Thomas Pikkety allereerst te gast was bij de vaste Kamercommissie van financiën, waar de econoom in discussie ging met Nederlandse politici tegenover twee afgeladen zalen vol toehoorders, deelde Pikkety in een uitverkocht Paradiso zijn visie op de hedendaagse economie waarin de groeiende ongelijkheid in de westerse wereld centraal staat.

Economische ongelijkheid
Het publiek in het overvolle Paradiso varieerde van jong tot oud maar was collectief gewapend met Piketty’s 700 pagina’s dikke pil  over vermogens/inkomensratio’s en divergente neigingen van het kapitalisme. Piketty, die nu al de econoom van de 21e eeuw wordt genoemd ontstak op het Amsterdamse podium een presentatie van zo’n twintig minuten waarin hij zijn formule R>G, die inmiddels qua faam aardig in de buurt komt van Einsteins E=MC2, uit de doeken deed. Volgens Piketty groeit het rendement op vermogen (R) altijd sneller dan de economie als geheel (G). Dit heeft groeiende vermogensongelijkheid als gevolg. Deze boodschap wordt door de lezer dikwijls als pessimistisch of zelfs apocalyptisch beschouwd, maar dit wordt door Piketty genuanceerd. De econoom stelt dat er ook een positieve boodschap uit zijn boek is op te merken. Zo zijn de staatsschulden van Europa in de laatste tien jaar weliswaar gestegen, maar zijn tegelijk de private vermogens in verhouding met het bbp in dezelfde periode nog veel meer gestegen. “Met andere woorden: wij zijn rijk, onze regeringen zijn arm”, aldus Piketty.

Piketty kreeg zijn inspiratie voor zijn onderzoek naar economische ongelijkheid door de roman Le Père Goriot van Balzac. In deze roman krijgt de ambitieuze student Rastignac het advies om een rijke vrouw te zoeken in plaats van te studeren. Na aanleiding van deze boodschap verzamelde Piketty een gigantische hoeveelheid data waaruit hij de conclusie trok “dat we langzaam weer naar zo’n soort samenleving toe bewegen”.

Progressieve belasting
Volgens Piketty is het geen ramp dat de vermogens zo hard zijn gestegen ten opzichte van de rest van de economie. Wel betekent het dat het belastingstelsel anders moet worden ingericht. Piketty: “Het is geen kwestie van links of rechts, maar van gezond verstand dat we arbeid iets minder moeten belasten en kapitaal iets meer.” Volgens de Franse econoom is wat dat betreft het Nederlandse belastingstelsel niet progressief genoeg. “Als je een belastingtarief van nul procent op nettovermogens tot één miljoen zou invoeren, één procent op vermogens tussen de één en de vijf miljoen en twee procent op vermogens boven de vijf miljoen euro, zou je de belastinginkomsten al met twee procent van het bbp kunnen doen stijgen”, aldus Piketty. Het gaat hem er daarmee niet om dat de Nederlandse staat meer belastinginkomsten binnen zou moeten harken, maar dat de belastingen eerlijker worden verdeeld. Ook een progressieve belasting op bijvoorbeeld belegd vermogen zou daarvoor volgens Piketty een goede zaak zijn. Hier is echter wel veel meer internationale samenwerking voor nodig. Hoewel Piketty zijn visie van een progressiever belastingstelsel niet wil bestempelen als ‘links’ of ‘rechts’, geeft de econoom wel toe dat rechts misschien schrikt van zijn boek en dat links ermee aan de haal gaat om het beleid te veranderen.

Reactie Nederlandse politiek
Alvorens Piketty’s presentatie in Paradiso ging de econoom bij de vaste Kamercommissie voor financiën in discussie met enkele Nederlandse politici. Volgens de VVD, D66 en CDA gaat een progressieve vermogensbelasting gezien de huidige Nederlandse politieke verhoudingen een brug te ver. Een progressieve belasting op werkelijke inkomsten op vermogen in plaats van de huidige vaste 1,2 procent moet echter wel mogelijk zijn. Staatssecretaris van financiën Eric Wiebes heeft de Kamer reeds toegezegd daar onderzoek naar te zullen doen.

Kritiek
Hoewel Piketty predikt dat de rijken steeds rijker worden, verscheen er onlangs een rapport waarin het CBS concludeert dat de inkomensverschillen in Nederland stabiel en relatief klein zijn. Tevens blijkt uit een wereldwijde vergelijking dat Nederland tot de landen behoort met de kleinste ongelijkheid terwijl Piketty juist verkondigt dat Nederland qua economische ongelijkheid niet veel verschilt met de rest van Europa. Verder zou Nederland behoren tot de landen met de zwaarste belasting- en premiedruk op arbeid en heeft ons land het meest nivellerende belastingstelsel. Volgens het CBS lijkt het alsof Nederland op basis van box drie in de inkomstenbelasting een lage druk op vermogens kent, maar dit is een misvatting aangezien de meeste mensen sparen en beleggen met geld dat ze overhouden nadat er eerst al belasting over is betaald. Piketty’s oplossing van een extra belasting op rijkaards zou daarmee een slechte oplossing zijn. Volgens het CBS zou de politiek goed beargumenteerd duidelijk moeten maken dat er betere methoden zijn om de inkomens- en vermogensverdeling zo evenwichtig mogelijk te houden.