Het is de laatste tijd één van de meest besproken onderwerpen in het nieuws: de negatieve rente. De eerste spaarrentes van 0 procent zijn al gemeld en daarmee groeit het risico op negatieve spaarrentes voor Nederlandse consumenten. De eerste grootbank overweegt zelfs serieus een negatieve rente over spaarrekeningen als oplossing om de gevolgen van de renteverlaging van de ECB op te vangen.

De Nederlandse banken hebben al vijf jaar lang te maken met een negatief rentetarief van de Europese Centrale Bank (ECB). Daardoor zagen banken in de eurozone in totaal al meer dan 20 miljard euro van hun balans verdwijnen. Voor Nederlandse banken is dat 2,2 miljard euro. Wat betekent deze negatieve rente voor de banken? En welke opties hebben zij om de pijn te verzachten? Voor zichzelf én de klant.

Inflatie aanjagen
Even terug. Wat is de reden van de ECB achter de negatieve rente? De lage rente is een stimulusmaatregel van de Europese Centrale Bank om de inflatie aan te jagen. Dit met als doel om de globale schuldenberg te doen krimpen en consumenten in de Eurozone te stimuleren om meer geld uit te geven. Een lage spaarrente maakt sparen namelijk onaantrekkelijker en geld uitgeven juist aantrekkelijker. Een belangrijk beleidsinstrument van de ECB is de depositorente – het tarief waartegen banken hun spaargeld stallen bij de centrale bank. Dat hebben zij de afgelopen vijf jaar tegen een negatief rentetarief. Naar verwachting zal dit tarief de komende tijd nog verder kelderen.

 Grote impact op banken en de economie
Banken ondervinden op grote schaal last van dit negatieve rentetarief. Uit recent onderzoek uitgevoerd door Deposit Solutions blijkt dat het ECB-beleid hen samen 21 miljoen euro per dag kost. En dat is niet het enige. De last van het rentetarief wordt namelijk in geen geval evenredig verdeeld over de banken in Europa. De zwaarst getroffenen zijn banken in Nederland, Duitsland en Frankrijk – zij dragen gezamenlijk 69 procent van alle eurozone-kosten. Voor Nederland is dat percentage 12,6 procent. En dat heeft een aanzienlijke impact op de winstgevendheid van deze banken. De kosten slokken een fors deel van hun totale winst op.

Consument niet de dupe laten worden
Verdere verlagingen van de ECB-rentetarieven zijn niet ondenkbaar. Hoewel de negatieve rente op dit moment alleen nog het bankwezen betreft, wordt de kans vergroot dat ook de consument te maken krijgt met een negatieve rente. Banken zullen immers worden gedwongen een manier te vinden om de impact te verzachten. In hoeverre een bank door de negatieve rentetarieven wordt belast, hangt niet alleen af van het aantal deposito’s dat zij hebben uitstaan bij de ECB – wel van de mogelijkheden om deze te beheren. Er is namelijk een alternatief: je als bank openstellen en open banking deel uit te laten maken van de business strategie. Hierdoor wordt voorkomen dat de last op de klanten wordt overgedragen. Banken die dit doen, worden bovendien minder negatief beïnvloed door ECB-tarieven.

Er zijn al spaarrekeningen met een rente van 0 procent gemeld. Als de banken geen stappen ondernemen, bestaat dus de kans dat ook de consument te maken krijgt met een negatieve spaarrente. Met als mogelijk gevolg dat consumenten hun vertrouwen in banken verliezen en hun spaargeld massaal weghalen – iets wat banken zich niet kunnen permitteren en de economie flink zal opschudden. Voor banken is de tijd aangebroken om actie te ondernemen. Banken die zich gedragen als gesloten winkels hebben echter maar weinig mogelijkheden om de effecten van de negatieve rentetarieven op hun winst te verzachten. Ja, ze kunnen de kosten voor een rekening of (digitale) dienst omhooggooien. Of klantdeposito’s volledig afschaffen. Voor beide maatregelen geldt: de consument wordt er de dupe van. Waar is het belang van de klantrelatie gebleven in dit verhaal?

Maak van banken een open platform
De maatregelen die banken overwegen, verschuiven het probleem naar de consument. In plaats daarvan zouden banken zichzelf kunnen neerzetten als open platforms waarbij klanten hun eigen keuzes kunnen maken. Dit zorgt er gelijk voor dat banken hun geld niet meer bij de ECB hoeven te stallen, wat in eerste instantie de aanleiding was voor de renteverlaging.

Open banking is een vereiste voor banken die deposito’s voor andere banken opstellen. Dankzij de open banking-mogelijkheden van PSD2 kunnen banken producten van derde partijen benutten en zo verschillende voordelen boeken. Banken kunnen op die manier namelijk meer uit bestaande klanten halen én nieuwe klanten aan hun bestand toevoegen. Maar misschien nog wel veel belangrijker: het is een manier voor hen om de last van het negatieve rentetarief te verminderen, zonder in te leveren op de klantrelatie.

Louis Dewavrin – Director France & Benelux Deposit Solutions