Van de meest stoffige afdeling van de bank is de afdeling betalingen in enkele jaren tijd de meest bruisende afdeling geworden. Europese regelgeving en concurrentie door nieuwkomers stelt banken voor een duivels dilemma.

Jarenlang was de afdeling betalingen de meest stabiele afdeling van het bankbedrijf. Het domein van payment-specialisten kende maar weinig verloop en wat er verder gebeurde was ook nauwelijks opzienbarend te noemen. Het contrast met de situatie nu kan bijna niet groter. Wetgeving en technologie hebben het speelveld opgeschud en naar een hoger, internationaal plan gebracht. “SEPA heeft grote gevolgen voor de sector. Europa creëert hiermee een nieuw speelveld, waarop het spel nu draait om het verwerken van grote volumes.” Aan het woord is Irine Gaasbeek, Managing Director Financial Services bij Accenture Nederland. “In de sector gaat het gesprek veel over grote ‘betalingsfabrieken’ die deze volumes gaan verwerken. Tot nu toe bestaat zo’n internationale betalingsfabriek nog niet, vooral door de complexiteit van Europa en het bancaire systeem, maar hier gaat het wel naartoe.”

Nieuwe concurrenten
Regelgeving is al een uitdaging op zich, maar deze wordt nog groter door ontwrichtende technologische ontwikkelingen die nieuwe spelers naar de betaalmarkt brengt. “Bedrijven als Paypal, Amazon, Google en Apple willen een intermediair zijn tussen consument en bank. Een mooi voorbeeld is het online betalen via Xbox. Deze sluit je thuis aan, je logt in op je Microsoft-account en vervolgens kun je daar betalen met PayPal. Een ander voorbeeld is het kopen van een e-book of muziek op je Apple-account. Aan de achterkant zijn deze accounts gekoppeld aan creditcards, maar voor de consument is het wachtwoord feitelijk de autorisatie. Nieuwe spelers drukken daarmee banken een niveau naar achteren in de betaalketen.”

De bank mag de betaling verwerken, maar de aankoopgegevens blijven hangen bij de intermediair, bijvoorbeeld Apple of Paypal. Voor de bank is dit vervelend, want juist deze data biedt kansen. “Het verrekenen van de betaling zelf levert niet zoveel op. Ga maar na: we betalen als consument maar weinig voor onze betaaldiensten. Data is veel meer waard. Een bank die bestaansrecht wil hebben op de betaalmarkt, heeft deze informatie nodig om passende en gepersonaliseerde producten aan te kunnen bieden.”

Data als goudmijn
Big data is het toverwoord. De bank en technologiegedreven nieuwkomers concurreren hier met elkaar, waar de laatste aan het langste eind lijken te trekken. “Bedrijven als Google en Apple zijn ontzettend goed in het verzamelen en vermarkten van data. Zij kennen gebruikers door en door en verdienen daar hun geld mee.” Volgens Gaasbeek staat de bank, in zijn positie bedreigd door de nieuwe partijen, voor een dilemma. Trekt de bank zich bewust terug uit de betaalmarkt en kiest het voor een kleinere rol in het aanschafproces van de consument, dus alleen het verwerken van de betaling? Of ontwikkelt de bank nieuwe producten en diensten die de nieuwe spelers niet bieden? “Bijvoorbeeld in het scenario waarin een klant zich oriënteert op de aankoop van een wasmachine, kan de bank onderdeel worden van het aanschafproces, door additionele producten aan te bieden naast het verwerken van de betaling. Als je iemands financiële situatie kent, kun je besluiten of je iemand hiervoor een krediet wil geven.”

Bij fysieke, ‘offline’ betalingen in de winkel betalen klanten nu nog voornamelijk met hun bankpas of cash. Binnen het domein ven e-commerce is de concurrentie voor de bank echter moordend. Toch hebben Nederlandse banken hier een front gevormd om relevant te blijven voor hun klanten. “Met de ontwikkeling van iDeal lopen onze banken internationaal voorop. In veel landen is er geen standaard voor veilig en gemakkelijk online betalen. Het gebruik van Paypal voor betalingen is daar veel groter.” Dit succes is voor de Nederlandse banken zeker geen reden om op hun lauweren te rusten, wat zij dan ook niet doen. Een belangrijk initiatief is het invoeren van instant payments voor het einde van 2018. “Dat is echt een antwoord op het innovatiegeweld. Betalingen vanaf je mobiel die binnen enkele seconden volledig verwerkt en afgehandeld zijn. Dat is een belangrijk middel om te onderscheiden als bank.”

Driesprong
De million dollar question is natuurlijk: wie gaat het gevecht winnen en wat is de toekomst van betalen? Zo is het effect van het grote succes van Apple Pay in de VS nog onduidelijk. “Nu Apple betalingen autoriseert, kan het deze aan de achterkant ook gemakkelijk verwerken. Dat gebeurt nog niet, maar het is wel een mogelijkheid.” Voor banken is het in ieder geval essentieel dat zij een keuze maken, vindt Gaasbeek. Voor hen is het kiezen tussen óf inkrimpen en het betaalbedrijf passend maken op een kleinere functie, óf samenwerkingen aangaan met nieuwe partijen om kostenefficiënt te blijven óf bewust de concurrentie aangaan en nieuwe verdienmodellen bedenken. Wie weifelt, loopt het risico straks met onnodige betalingsfabrieken en overhead te blijven zitten en om te vallen zodra een deel van de markt verloren gaat.

Inkrimpen, samenwerken of innoveren? Voor banken is dit de essentiële vraag. Het antwoord van de Nederlandse financiële sector is al zichtbaar. “De gezamenlijke ontwikkeling van iDeal blijft een best practice in Europa over hoe je betalingsverkeer afhandelt. Ook instant payments zijn een voorbeeld van daadkracht. Hier nemen Nederlandse banken een stap vooruit, waar andere Europese landen en banken afwachten.” Samenwerken met andere partijen is echter een mogelijkheid die zij nog meer kunnen onderzoeken. Gaasbeek noemt Moben, een bedrijf dat online betalingsverkeer opslaat en verkoopt. Banken kunnen deze de data in hun mobiele app integreren, wat enkele banken buiten Europa al deden. “Samenwerken met zo’n nieuwe partij is een interessante optie. Dat maakt de werkelijkheid dus niet alleen maar zwart-wit, oftewel de traditionele bank tegen de innovatieve nieuwkomer. De realiteit is vele malen complexer.”