Van de bank is de afdeling betalen in enkele jaren van de meest stoffige naar de meest bruisende afdeling gegaan. Europese regelgeving en concurrentie door nieuwkomers stelt banken voor een duivels dilemma.

Jarenlang was de afdeling betalingen de meest stabiele afdeling van het bankbedrijf, waar maar weinig gebeurde. Het contrast met de huidige situatie kan bijna niet groter. Wetgeving en technologie hebben het speelveld opgeschud en naar een hoger, internationaal plan gebracht. Aan het woord is Irine Gaasbeek, Managing Director Financial Services bij Accenture Nederland. “In de sector gaat het gesprek veel over grote ‘betalingsfabrieken’ die grote volumes gaan verwerken. Tot nu toe bestaat zo’n internationale betalingsfabriek nog niet, vooral door de complexiteit van Europa en het bancaire systeem. Hier gaat het wel naartoe.”

Nieuwe concurrenten
Regelgeving is al een uitdaging op zich, maar deze wordt nog groter door ontwrichtende technologische ontwikkelingen die nieuwe spelers naar de betaalmarkt brengen. “Bedrijven als Google en Apple willen intermediair zijn tussen consument en bank. Daardoor worden banken een niveau naar achteren in de betaalketen gedrukt.”

De bank mag de betaling verwerken, maar de aankoopgegevens blijven hangen bij de intermediair. Voor de bank is dit vervelend, want juist deze data biedt kansen. “Het verrekenen van de betaling zelf levert niet zoveel op. Ga maar na: we betalen als consument maar weinig voor onze betaaldiensten. Data is veel meer waard. Een bank die bestaansrecht wil hebben op de betaalmarkt, heeft deze informatie nodig.”

Data als goudmijn
Big data is het toverwoord. De bank en technologiegedreven nieuwkomers concurreren hier met elkaar, waar de laatste aan het langste eind lijken te trekken. “Bedrijven als Google en Apple zijn ontzettend goed in het verzamelen en vermarkten van data. Zij kennen gebruikers door en door en verdienen daar hun geld mee.” Volgens Gaasbeek staat de bank, in zijn positie bedreigd door de nieuwe partijen, voor een dilemma. Trekt de bank zich bewust terug uit de betaalmarkt en kiest het voor een kleinere rol in het aanschafproces van de consument, dus alleen het verwerken van de betaling? Of ontwikkelt de bank nieuwe producten en diensten die de nieuwe spelers niet bieden?

Toch hebben Nederlandse banken hier een front gevormd om relevant te blijven voor hun klanten.

Bij fysieke, ‘offline’ betalingen in de winkel betalen klanten nu nog voornamelijk met hun bankpas of met cash. Binnen het domein ven e-commerce is de concurrentie voor de bank echter moordend. Toch hebben Nederlandse banken hier een front gevormd om relevant te blijven voor hun klanten. “Met de ontwikkeling van iDeal lopen onze banken internationaal voorop. In veel landen is er geen standaard voor veilig en gemakkelijk online betalen. Het gebruik van Paypal voor betalingen is daar veel groter.” Dit succes is voor de Nederlandse banken zeker geen reden om op hun lauweren te rusten, wat zij dan ook niet doen. Een belangrijk initiatief is het invoeren van instant payments voor het einde van 2018. “Dat is echt een antwoord op het innovatiegeweld. Betalingen vanaf je mobiel die binnen enkele seconden volledig verwerkt en afgehandeld zijn. Dat is een belangrijk middel om te onderscheiden als bank.”

Driesprong
De million dollar question is natuurlijk: wie gaat het gevecht winnen en wat is de toekomst van betalen? Voor banken is het in ieder geval essentieel dat zij een keuze maken, vindt Gaasbeek. “Voor hen is het kiezen tussen óf inkrimpen en het betaalbedrijf passend maken op een kleinere functie, óf samenwerkingen aangaan met nieuwe partijen om kostenefficiënt te blijven óf bewust de concurrentie aangaan en nieuwe verdienmodellen bedenken.” Wie weifelt, loopt het risico straks met onnodige betalingsfabrieken en overhead te blijven zitten en om te vallen zodra een deel van de markt verloren gaat.

Inkrimpen, samenwerken of innoveren? Voor banken is dit een essentiële kwestie. Het antwoord van de Nederlandse financiële sector is al zichtbaar. De innovatieve daadkracht van banken, bijvoorbeeld de ontwikkelingen van iDeal en de instant payments, laat zien dat Nederlandse banken een stap vooruit deden, waar andere Europese landen en banken minder sterk in zijn. Samenwerken met andere partijen is echter een mogelijkheid die ze nog meer kunnen onderzoeken. “Samenwerken met zo’n nieuwe partij is een interessante optie. Dat maakt de werkelijkheid dus niet alleen maar zwart-wit, oftewel de traditionele bank tegen de innovatieve nieuwkomer. De realiteit is vele malen complexer.”