Waarom duurt het toch allemaal zo lang? Om mij heen hoor ik met regelmaat deze verzuchting. We moeten ons pensioenstelsel hervormen. Daar is vrijwel iedereen het over eens. En dat er enige haast geboden is, daar twijfelt ook bijna niemand aan. En toch weten we na jaren van debat nog steeds niet hoe ons nieuwe pensioen eruit gaat zien. Hoe komt dat? 

In ons huidige systeem beloven we min of meer absolute zekerheid rondom pensioenen. En dat terwijl we weten dat absolute zekerheid over een periode van tientallen jaren helemaal niet bestaat. Dat zorgt voor een pijnlijke spagaat. Pensioenfondsen zetten met de extreem lage rente vandaag de dag vele miljarden euro’s extra opzij voor de financiering van de huidige en toekomstige pensioenen. Die torenhoge reserves moeten de schijn van zekerheid overeind houden. Maar juist doordat er onder de huidige omstandigheden veel extra geld nodig is voor de financiering van zekere pensioenen, wordt die zekerheid steeds verder uitgehold. De zekerheidseisen dwingen immers tot het uitblijven van indexatie. En zelfs tot verlaging van pensioenen.

Illusie
De spagaat waarin veel pensioenfondsen terecht zijn gekomen, zorgt begrijpelijkerwijs voor teleurgestelde en boze deelnemers. Zij leefden in de illusie dat niets in het leven zeker was, behalve hun pensioen. Die illusie is door de pensioensector in goede tijden te weinig fanatiek bestreden. Nu we in zwaar weer zitten, zijn deelnemers onaangenaam verrast. Zo krijgen gepensioneerden op dit moment – afhankelijk van de persoonlijke situatie – bijvoorbeeld
€ 3,80 terug voor elke ingelegde euro, terwijl ze op € 4,00 hadden gerekend. Nog steeds een prachtig resultaat. Maar minder dan verwacht. En dat leidt duidelijk tot teleurstelling. Daarom is het belangrijk dat sociale partners een verantwoorde keuze krijgen voor een ander pensioencontract. Een pensioencontract dat uitlegbaar en transparant is, en dat mensen kunnen vertrouwen.

Twee varianten
Als er een ding duidelijk is, dan is dat het uitgangspunt dat we af moeten van het beloven van zekerheid die we niet kunnen waarmaken. Geen loze beloftes over exacte en rotsvaste uitkomsten, maar de belofte dat we alles op alles zetten het best mogelijke van het ingelegde geld van de deelnemer te maken. Zonder winstoogmerk, solidair en collectief. In de twee varianten die we als pensioensector nu nog zien als mogelijke goede alternatieven naast het huidige pensioencontract, wordt de zekerheidseis in de huidige vorm losgelaten. In de ene variant expliciet, in de andere wat meer impliciet.

Tijd
De komende maanden werken we aan het beantwoorden van nog openstaande vragen. Welke variant geeft het beste resultaat? Welke is het beste uit te leggen en draagt het meest bij aan de zo gewenste transparantie? En heel belangrijk: hoe komen we van vandaag naar morgen? Het is misschien niet zo moeilijk om te schetsen hoe een nieuwe wereld eruit zou moeten zien. De vraag hoe daar te komen is een stuk lastiger.
Een ding weet ik zeker: haastige spoed is zelden goed. Zeker als het gaat over zo’n belangrijke uitdaging als hoe we in Nederland ons pensioen organiseren. We hebben een van de mooiste stelsels ter wereld. We zitten in de groep van slechts een handjevol landen met de minste armoede onder ouderen ter wereld. We regelen het samen en solidair. Daardoor is uiteindelijk iedereen het beste af. Op al die verworvenheden moeten we zuinig zijn. Hoe hervormen we met behoud van het goede? Hoe gaan we van vandaag naar morgen, met respect voor opgebouwde rechten en met een rechtvaardige verdeling van de kosten van een overgang? Dat zijn geen eenvoudige vragen. Aan antwoorden wordt hard gewerkt. Maar ook met hard werken kost het tijd. En die nemen we dan ook.

Gerard Riemen
Directeur Pensioenfederatie