Het afscheid van de Deutsche Mark is nog geen 15 jaar geleden of er wordt alweer gespeculeerd over de afschaffing van contant geld. Of zoals de Duitsers het noemen, Bargeld. De wens om een einde te maken aan de munten en biljetten komt niet vanuit het Duitse volk, maar vanuit de banken en overheid. Sterker nog: onze oosterburen zijn er sterk op tegen.

Voor econoom en Handelsblatt-medewerker Norbert Häring is het een uitgemaakte zaak: er wordt een oorlog tegen het contante geld gevoerd. Overheden, financiële instellingen en bedrijven ontmoedigen stelselmatig het gebruik van baar geld terwijl dit een essentieel onderdeel is van onze vrijheid, betoogt hij in zijn boek Die Abschaffung des Bargelds und die Folgen – Der Weg in die totale Kontrolle.

Sterker nog, zegt hij in een interview met NRC: “met contant geld kunnen we nog een laatste restje van de privésfeer van ons leven afschermen”. Toen een paar jaar geleden bleek dat de Amerikaanse inlichtingendienst NSA massaal gegevens opsloeg over tijd en duur van telefoongesprekken, ontstond er grote ophef. “Maar wat er gebeurt met onze financiële data is veel erger: de banken hebben niet alleen metadata, ze weten álles van ons, tot en met het pak melk dat we kopen.”

‘Nur Bares ist Wahres’
In Duitsland is men gewend contant te betalen, ook voor grote uitgaven. Heb je een wasmachine besteld? Graag contant afrekenen. Ook al gaat het om vele honderden euro’s: Bargeld, bitte. Het gaat niet zwarte handel, er volgt een keurige rekening. Maar men heeft het gewoon graag meteen in het handje – Nur Bares ist Wahres, zoals een oude zegswijze luidt. Volgens de Bundesbank rekent bijna 80 procent van de Duitsers bij het boodschappen doen nog af met munten en biljetten. En velen willen dat graag zo houden.

Maar hoe lang kan dat nog? Topman John Cryan van Deutsche Bank voorspelde begin dit jaar op het World Economic Forum in Davos: „Contant geld zal over tien jaar waarschijnlijk niet meer bestaan. Het is gewoon verschrikkelijk inefficiënt.” Het alternatief? Digitaal betalen. Of dat nou met de pinpas is of via een smartphone.

Dat viel niet goed in Duitsland. En de ergernis groeide nog toen kort daarna bekend werd dat de eurogroep, de ministers van Financiën van de Eurolanden, laat onderzoeken of het biljet van 500 euro kan worden afgeschaft, omdat het vooral populair zou zijn bij criminelen en terroristen.

Links en rechts conservatief
Opmerkelijk is dat de strijders voor het behoud van het contante geld zowel van rechts als van links komen. Bij de rechts-nationalistische AfD ziet men de kwestie als het zoveelste bewijs dat de elite en ‘Europa’ de belangen van de burgers verkwanselen. Aan de linkerkant van het spectrum sluit de kwestie goed aan bij de kritiek op de banken en op overheden die het recht op privacy van de burger niet respecteren, zoals in de NSA-affaire aan het licht kwam.

Voor 14 mei hebben de organisaties ‘Stop Bargeldverbot’ en ‘Pro-Bargeld’ opgeroepen tot een demonstratie in het centrum van Frankfurt. De onrust over het lot van het contante geld begint langzamerhand tot de autoriteiten door te dringen. Bestuurslid Carl-Ludwig Thiele van de Bundesbank waarschuwde er vorige maand in een toespraak voor om de burgers niet sluipenderwijs het contante geld af te nemen. “Hierbij moeten we voor ogen houden”, zei hij, “dat de vrijheid vaak stukje bij beetje sterft.”