Het is slecht gesteld met de aandacht voor IT in de Rijksbegroting. Dicitas Consulting onderzocht de op Prinsjesdag gepresenteerde begrotingen en concludeert dat ‘Digital’ maar weinig genoemd wordt. Ook zijn er grote verschillen tussen departementen.

IT is doorgedrongen tot alle aspecten van de Nederlandse maatschappij, signaleert ook de overheid. Maar hoeveel aandacht is er voor ‘Digital’ in de Rijksbegroting, gepresenteerd op Prinsjesdag? Dicitas Consulting onderzocht de twaalf begrotingen en kwam tot een opvallende conclusie: van de 2.215 begrotingsregels waren er slechts 54 waarin de invloed van de digitale economie traceerbaar is. Het onderzoeksrapport staat inmiddels online.

“Digital is nog nauwelijks doorgedrongen tot het huishoudboekje van BV Nederland”, ziet Samuël Pronk, Manager Strategy & Analytics bij Dicitas Consulting. Volgens hem is er niet alleen gezocht naar Digital, maar ook naar daarmee samenhangende onderwerpen als Social Media, Mobile, Analytics, Cloud, Internet of Things en Cyber Security. “Alles bij elkaar kwamen wij op een bedrag van 1,8 miljard euro dat wij in verband konden brengen met digitalisering. Ter vergelijking, het volledige begrotingsbedrag is 139 miljard euro.”

Grote verschillen
Opvallend zijn de grote verschillen tussen de twaalf begrotingen waar het om Digital gaat. Het percentage uitgaven dat hieraan is te relateren, varieert van 0 procent (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) tot 20 procent (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties). “SZW noemt alleen robotisering bij de bespreking van de beleidsagenda, verder gaat het niet. Dat BZK uitvoerig stilstaat bij digitale dienstverlening is logisch vanwege de taken van dit departement op het gebied van de digitale overheid, zoals DigiD.”

Pronk denkt dat sommige departementen worstelen met de invloed van Digital op hun beleidsterreinen. Zo zou SZW het lastig vinden de consequenties van een trend als robotisering te vertalen naar concrete beleidsmaatregelen. Aan de andere kant zijn sommige departementen mogelijk al veel verder in hun digitale beleid dan zij in hun begrotingsteksten laten blijken. “Het is mogelijk dat Defensie nog meer geavanceerde, geheime technologie inzet dan gebruikelijk is binnen de door ons onderzochte classificaties. Vooralsnog beperkt de aandacht voor Digital in de defensiebegroting zich tot Cyber Security en digitale oorlogsvoering.”

Meer transparantie nodig
Dicitas Consulting pleit in het onderzoeksrapport voor de invoering van een jaarlijkse digitale doorsnede van de Rijksbegroting. “Momenteel is niet of nauwelijks direct en gericht uit de rijksbegroting op te maken wat er wordt uitgegeven aan Digital. Dat is jammer, gezien het toenemende belang van digitale technologie voor de maatschappij.” Het aanstellen van een Nationale Commissaris Digitale Overheid (NCDO), die sinds 2014 de rode draad moet bewaken in overheidsbeleid ten aanzien van digital, ziet hij dan ook als een goed begin.

“Departementen als Economische Zaken, Financiën en Nationale Schuld, Veiligheid en Justitie en Binnenlandse zaken zijn in hun beleid en uitvoering steeds afhankelijker van Digital”, aldus Pronk, die verwacht dat zij Digital ook inzetten als drijvende kracht achter verdere bezuinigingen. De consultant is echter zeer benieuwd of de aandacht voor Digital op specifieke beleidspunten van blijvende aard zal zijn. “Neem bijvoorbeeld het monitoren van vluchtelingenstromen door het meten van verplaatsingspatronen, via gegevens van telecom- en internetbedrijven. Ik ben benieuwd of de Rijksbegroting van het Ministerie van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking daar ook volgend jaar zo uitgebreid op in zal gaan. Als de vluchtelingenkwestie uit de actualiteit verdwijnt, doet Digital dat dan ook?”

Voorbeelden van volwassen beleid
Ondanks het gegeven dat Digital nog maar weinig in het huishoudboekje van BV Nederland wordt genoemd, zijn er voorbeelden te vinden van zeer volwassen overheidsbeleid ten aanzien van dit onderwerp. Zo onderzoekt het Ministerie van Infrastructuur en Milieu de inzet van digitale middelen voor betere reisinformatie en verkeersmanagement. Het Ministerie van Financiën en Nationale Schuld ziet in de inzet van massale data-analyse een middel om de effectiviteit van de Belastingdienst te verhogen. “Een aantal departementen bevindt zich in de digitale voorhoede”, ziet ook Pronk. “Maar de volksvertegenwoording moet meer inzicht krijgen in het huishoudboekje van de BV Nederland. Juist daarom zou de invoering van een alternatieve, digitale doorsnede van de Rijksbegroting zo’n goede zaak zijn. ”